Ewout van der Knaap stelt in zijn nawoord dat Joseph Roth op 27 mei 1939 stierf door in alcohol gedompeld verdriet om zijn vriend Ernst Toller, de exil-schrijver die zich een werkweek voor de grote Roth, enkele dagen na Franco's zegetocht in Madrid, totaal gedesillusioneerd in het New Yorkse hotel 'Mayflower' verhing. Iets dichter bij de waarheid zat Menno ter Braak die Toller, kort na zijn zelfgekozen dood op 22 mei 1939, toegewijd bestempelde als een "(...) schril-pathetische idealist, een getourmenteerd mensch (...)". Terwijl deze Ernst Toller in de DDR op de verplichte Abi-leeslijst stond, hielden onder meer Sinclair Lewis en Klaus Mann een toespraak op zijn rouwdienst in the Big Apple. Dat de betreurde schrijver ook draaiboeken schreef voor Metro-Goldwyn-Mayer is geen toeval want af en toe, heel af en toe, belandt de lezer van dit bevlogen 'Een jeugd in Duitsland' (1933) plompverloren in dat bezwerende van Terrence Malicks 'The Thin Red Line' (1998). Zeker als Ernstchen zijn dertiende en laatste maand als Duitse onderofficier in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog in Frankrijk aftrapt: "Vanaf nu kan ik aan geen dode meer voorbijgaan zonder stil te staan, zijn gelaat te bekijken, waarvan het aardse patina, een ondoordringbare muur, hem aan de vertrouwde tijd ontrukt; wie was je, vraag ik, waar kom je vandaan, wie treurt er om je? Nooit: waarom moest je sterven, wie is schuldig? Iedereen verdedigt zijn land, de Duitsers Duitsland, de Fransen Frankrijk, iedereen vervult zijn plicht."
Een jeugd in Duitsland : memoires 1893-1924 / Ernst Toller (auteur), John Luteijs (vertaler). - De Bilt : Schokland, 2013. - 230 p.
Reacties