Leonid Tsypkin is schrijven zonder de hoop of het vooruitzicht ooit gepubliceerd te worden en bakken vertrouwen in de literatuur om dat vol te houden!

"Op zaterdag 20 maart, zijn zesenvijftigste verjaardag, ging Tsypkin vroeg in de ochtend aan zijn schrijftafel zitten om aan de vertaling van een Engelse medische tekst te werken - vertalen was een van de weinige mogelijkheden die openstonden voor refuseniks (sovjetburgers, doorgaans joden, aan wie een uitreisvisum was geweigerd en die hun baan waren kwijtgeraakt) om aan een beetje geld te komen; hij voelde zich opeens niet goed (het was een hartaanval), ging liggen, riep iets naar zijn vrouw en overleed. Hij was precies zeven dagen een gepubliceerde romanschrijver geweest."

 

Vandaag is het precies veertig jaar geleden dat de Russische patholoog-schrijver Leonid Tsypkin (1926-1982), de man rechts op de foto, die met het bijzondere hoofddeksel, is komen te gaan. Als geliefde dorpsarts smulde deze Leonid Tsypkin van de van morele strijd doordrongen poëzie van Tsvetajeva en van het extatische proza van de jonge Pasternak. Deze trotse, met de dood gepreoccupeerde hypochonder, steeds gehuld in een deken van onoverwinnelijke somberheid, ging bij leven gebukt onder voortdurende aarzeling om een afwijzing door het officiële literaire establishment. Daarom ook dat Tsypkins lezerskring nooit veel groter werd dan vrouw Natalja, zoon Michail en enkele medestudenten van zijn zoon aan de universiteit van Moskou. Bezorger Michail Tsypkin, Leonids enige zoon en op de foto in het midden, over die typische schrijfschool van vader Tsypkin: "In het weekend zat hij meestal de hele dag te schrijven. Mijn vader hunkerde naar iedere gelegenheid om te schrijven, maar het viel hem zwaar. Hij dubde over ieder woord en bleef eindeloos aan zijn handgeschreven manuscripten schaven.(...) Hij stuurde zijn manuscripten niet naar uitgevers en wilde zijn proza ook niet in samizdat laten circuleren omdat hij bang was dat hij problemen zou krijgen met de KGB en zijn baan zou verliezen.(…) Schrijven zonder de hoop of het vooruitzicht ooit gepubliceerd te worden, hoeveel vertrouwen in de literatuur is er nodig om dat vol te houden?" 

Nooit eerder hebben argwaan en besluiteloosheid aan de basis gelegen van zo’n prachtig klein oeuvre als dat van Leonid Tsypkin: een aantal korte schetsen en verhalende stukken, twee autobiografische novellen en de Dostojevski-droomroman 'Zomer in Baden-Baden' (1981). Van zijn enige roman kan de Amerikaanse essayiste en Tsypkin-herontdekster Susan Sontag in haar inleiding alvast niet genoeg krijgen: "Het koortsachtige verleden schemert door de culturele woestenij van het sovjetheden heen. Tsypkin reist Fedja en Anna’s ziel en lichaam binnen terwijl hij naar Leningrad reist. Hij toont zich daarbij in staat tot een wonderbaarlijk en angstaanjagend inlevingsvermogen.(…) Dresden, Baden-Baden, Basel, Frankfurt en Parijs. Gokkoorts, morele koortsen, de koorts van de lust, de jaloezie, de wroeging en de angst.(…) Niets is verzonnen, alles is verzonnen. De raamvertelling is de reis die de verteller naar de belangrijke plaatsen in Dostojevski’s leven en romans maakt." 

De Nederlandse vertaling van deze bijzondere lees(reis)ervaring in de (geschiedenis van de) Russische literatuur is van de handen van Jos Vonhoff en Arjen Uijterlinde. En ondertussen doen we vandaag, 20 maart, luidkeels van: "Zum Wohl, lieber Leonid, zum Wohl!"