Een sleutel die toegang verleent tot de dubbelzinnige persoonlijke wereld van Fernand Khnopff(1858-1921), dé opmerkelijkste Belgische symbolist, bestaat. Hij heet: de relatie met zijn zus Marguerite. Zij was Khnopffs geliefkoosde model. Zij was de garenklos waarrond Fernand zijn kleuren spon. Doek na doek kijkt zij ons steeds weer aan in haar strenge schoonheid. Meestal als vrouw maar soms als ambivalent personage zonder duidelijk geslacht. Ongrijpbaar in een toverachtige wereld. Kunsthistorica Francine-Claire Legrand schrijft over deze bijzondere muzische bloedband: "Was zij voor hem niet de Zuster in de Romantische en Symbolistische betekenis van het woord: zijn andere zelf, waarin Narcissus zijn voltooiing vond?" Marguerite is erg opvallend aanwezig in Portrait de la Soeur de l’Artiste uit 1887. De composite van Burne-Jones’ latere doek, De Gravin van Plymouth uit 1893, is bijna identiek aan het schilderij van Khnopff en is een opmerkelijk compliment van de Britse schilder aan de Belg op wiens kunst hij zo’n grote invloed had uitgeoefend.
Wellicht is het doek Memories de perfecte illustratie van Khnopffs Marguerite-adoratie. In dit pasteldoek, één van zijn betere werken, staat zijn zus liefst zeven maal afgebeeld! Mevrouw Legrand herinnert zich bij dit doek: "De zeven jonge vrouwen die bij valavond in het park passeren, met het tennisracket in de hand, zijn identiek. Ondanks het feit dat ze verschillend gekleed zijn en een andere houding aannemen. Het is Marguerite Khnopff, vermenigvuldigd door de bovennatuurlijke kracht van de verbeelding en de droom – vermenigvuldigd met zeven, het magische getal – als een schreeuw waarvan de echo eeuwig blijft weerklinken. 'Het is Iemand Zelf ver van Zichzelf’, verloren in een onbestemd kader, buiten de werkelijkheid, niet in deze tijd, zonder enig houvast. Ook de onverstoorbaarheid van deze figuren die rakelings naast elkaar lopen zonder te beseffen dat ze niet alleen zijn, draagt bij tot het scheppen van het zeer moderne gevoel dat communicatie tussen mensen niet mogelijk is, het gevoel van isolement dat alom-tegenwoordig is en in ieder van ons zit, en dat tot gevolg heeft dat we onszelf niet kennen, dat we zelfs niet in staat zijn om onszelf te begrijpen. O... zo actueel. Natuurlijk is de methode die Khnopff gebruikte – hij werkte op basis van foto’s van zijn zus die hij naast elkaar legde – verantwoordelijk voor het ontbreken van enige psychologisch verband tussen de jonge vrouwen. Immers, zoals uit de foto’s blijkt was elk van hen echt alleen en steeds dezelfde persoon. Maar de methode die Khnopff hier gebruikt lijkt een symbolische betekenis te hebben: het weerspiegelt de absurde kant van onze visie op het leven waarbij we steeds maar momentopnames maken en het leven splitsen in een vreemde puzzel waarvan een aantal stukken ontbreken."
In haar gedicht uit 1856 beschrijft Christina Rossetti hoe belangrijk Lizzie Siddal, Dante Gabriel Rossetti’s echtgenote en tevens model, voor haar broer was. Dit gedicht illustreert ook treffend het belang van zus Marguerite voor Fernand:
One face looks out from all his canvases
One selfsame figure sits or walks or leans:
We found her hidden just behind these screens,
That mirror gave back ‘all her loveliness’.
A queen in opal or in ruby dress,
A nameless girl in freshest summer-greens,
A saint, an angel – every canvas means
The same one meaning, neither more nor less.
Reacties