Djoos Utendoale tient le fou avec moi: verzen geschreven in de taal van de volksmens aan weerskanten van de 'schreve'.
Utendoale, uit de vallei of het dal van de West-Vlaamse bergen. Djoos, van Joris. Afkomstig van Westouter: pater Joris Declercq. Troubadours en kleinkunstenaars uit de regio zoals Antoon vander Plaetse, Gerard Vermeersch en Willem Vermandere namen Declercqs verzen in hun repertorium op. Van Boeschepe tot Cassel en van Ieper tot Ekelsbeke, de ganse Westhoek ging aan Utendoales rijmsels kapot. Vlinders zijn er hellekapellen, butterschitters of flikflodders. Averullen, mulders en roenkers worden in gangbaar Nederlands meikevers. Voetelingen, sokken. Nuus, wij. Hadden pendelaars geen files onderweg dan was het volop vroeger thuus komm'n of dan-ze peisden. De poëzie van Djoos Utendoale is geschreven in een bijzonder zingend taaltje: het Westhoeks. Over de invloed van dialecten moeten we, althans pater Joris Declercq, niet al te neerbuigend doen: "En moest Luther de bijbel in het Nederduits vertaald hebben en niet in het Hochdeutsch, de taal van zijn geboortestreek, dan sprak de helft van West-Europa nu Plattduutsch." En dat die typische streekwoorden worden versmacht door nieuwe Vlaamse woorden waar voornamelijk het onderwijs schuld aan heeft, vindt deze Westhoekse geestelijke dan weer niet zo erg want: "Vlamingen moeten tweetalig zijn in eigen land: Nederlands en streektaal. Geen allegaartje van beide door elkaar maar alle twee zo gaaf als het moet." Zo kan brood te kort hebben ook als: "On a du pain trop court." Want ook als het volk Frans spreekt, blijft het essentieel Vlaams. Net als de verzen van Djoos Utendoale zelf. Vertaal en oordeel zelf hoe tante Treze met haar dood ook het dialect mee in het graf nam.
Tante Trezes huzeke...
Tante Trezes huzeke
stoeg doa bie de Warande.
E nestje van gezelligheid,
van goedheid en van hertlikheid
te lânde...
Tante Trezes huzeke
e' mochte êzoö nie bluven...
't E' wos mor eën van plak en stak,
mè stroöi en dunderboare up't dak
en duven...
Tante Trezes huzeke
kwam loater oenger'n hoamer...
O' Tante êkeë up 't kerkhof lei
en mè neur ol neur goedheid mei...
Hoe joamer!
Tante Trezes huzeke
viel biekan' van makangers.
Mo nu is't nie mè kennelik,
Nu is't vernieuwd en... joamerlik
verangerd.
Tante Trezes huzeke
is nu 'fermette' êkomm'n.
De mênsch'n die doa komm'n en goan
zyn vremden die nuus nie verstoan.
En mee ol die gezelligheid
die goedheid en die hertlikheid
is't nu... vor goed... êdoan!
Westhoekse poëzie: een bundel gedichten, proza en spreuken in de taal van de Westhoek, met Nederlandse verklaring en bindteksten / Djoos Utendoale.- Roesbrugge: Schoonaert, 1979.- 167 p.
Reacties
" e vriend is lyk e stekkerdroad"
groeten @ngel
bedankt voor de blogpost, ik had vorig jaar ook eentje neergeschreven over de kunst van Djoos.
Via een reactie vraagt een lezer mij nu of ze ergens een boek van hem kunnen bestellen, kan jij me eventueel inlichten?
Groeten,
Wim
Rommelmarkten, antiquariaten, tweedehandsboekhandels en een uitverkoop bij de lokale bib zullen je, in je speurtocht naar enig geschreven leven van Djoos Utendoale, deel worden. Helaas, doch avontuurlijk.
Houd me alvast op de hoogte!
Arsène